hướng dẫn cách trồng cây lạc tiên tại nhà
Đặc điểm cây lạc tiên
Cây lạc tiên còn có nhiều tên khác như: chùm bao, dây nhãn lồng, dây lưới, mắn nêm, dây bầu đường, tây phiên liên, mò pì, mác quánh mon (Tày), co hồng tiên (Thái), cây lồng đèn, long châu quả, … Thực tế có hơn 15 loại giống cây lạc tiên khác nhau.
Cây lạc tiên hoang dại có đặc điểm là nhiều tua cuốn. Lá mọc so le, chia 3 thuỳ, thuỳ giữa lớn hơn hai thuỳ bên, mép uốn lượn có lông mi nhỏ, gốc hình tim, đầu nhọn, gân lá hình chân vịt, hai mặt có lông mịn; tua cuốn mọc ở kẽ lá, đầu cuộn lại như lò xo.
Hoa to, đều, lưỡng tính, mọc riêng lẻ ở kẽ lá; tổng bao gồm 3 lá bắc rời nhau chia thành những đài nhỏ như sợi; bao hoa gồm 5 lá đài màu xanh lục, mép viền trắng, mỗi lá đài có một phần phụ hình sừng nhọn ở mặt ngoài; 5 cánh hoa rời nhau, màu trắng pha tím nhạt ở giữa, xếp xen kẽ với các lá đài một vòng tua gồm rất nhiều phần phụ của cánh hoa hình sợi chỉ, màu tím; ở giữa hoa, có một cột nhỏ hình trụ (cuống nhị nhuỵ) mang 5 nhị có bao phấn đính lưng, màu vàng; bộ nhuỵ có 3 lá noãn; bầu thượng một ô.
Quả mọng, hình trứng, dài khoảng 3 cm, bao bọc bởi tổng bao lá bắc tồn tại, vỏ quả mỏng khi chín màu vàng; hạt nhiều, có áo hạt thơn, ăn được.
Lạc tiên là cây ưa ẩm và ưa sáng, thường mọc trùm lên các cây bụi ở ven rừng, đồi, nhất là ở các trảng cây bụi tái sinh sau nương rẫy. Cây sinh trưởng mạnh từ khoảng giữa tháng 3 đến tháng 8. Hoa quả nhiều hàng năm. Mùa đông cây có hiện tượng hơi rụng lá. Tái sinh tự nhiên chủ yếu từ hạt. Sau khi chặt, phần còn lại cây tái sinh cây chồi khỏe.
Cách trồng cây lạc tiên
Lạc tiên là cây cận nhiệt đới, có thể trồng được ở vùng đồng bằng, nhưng trồng ở miền núi ( Có độ cao trên 1000m) cây cho quả có chất lượng tốt hơn.
1. Giống cây
Cây được nhân giống bằng hạt, bằng cành giâm hoặc áp cành.
2. Đất và cách trồng
Lạc tiên không đòi hỏi đặc biệt về chất đất. Có thể trồng trên đất cát, đất xấu, nhưng cây sẽ sinh trưởng và phát triển tốt hơn trên đất nhiều mầu, sâu, thoát nước. Khi trồng đào hố, bón lót phân chuồng.
– Hạt lấy ra khỏi quả, rửa sạch, hong khô nơi râm mát rồi gieo ở vườn ươm, sau 2 – 3 tuần sẽ nẩy mầm. Ngâm nước trước khi gieo, hạt sẽ nảy mầm nhanh hơn.
– Cành giâm là cành bánh tẻ của cây đã trưởng thành, chặt thành đoạn có từ 3 mắt trở lên, trồng thẳng hoặc giâm cho ra rễ. Thời vụ giâm tốt nhất vào mùa xuân.
Nếu trồng thành ruộng thì khoảng cách 1 – 1,5m một cây, cần làm giàn cho dây leo, tốt nhất là làm giàn như giàn mướp.
3. Chăm sóc và thu hoạch
Cây cần đủ ánh sáng, vì vậy cần tỉa bớt cành lá, tránh để quá rậm rạp.
Trồng bằng hạt, sau 18 – 24 tháng cây sẽ cho quả. Quả chín sau khi ra hoa khoảng 3 tháng, được thu vào tháng 6 – 7 và tháng 9 – 10. Cây 3 năm tuổi cho từ 20 – 25 kg quả, 1 hecta đạt 12 – 15 tấn. Thâm canh tốt có thể đạt 30 tấn/ha.
Nếu trồng theo quy mô lớn thì chu kỳ 3 – 4 năm. Sau đó cần xử lý đất và luân canh vì cây bị tuyến trùng gây hại. Phân bón cho loại cây lạc tiên được người dân ở đây ưu tiên sử dụng đó chính là loại phân bón hữu cơ và chia thành 2 thời kỳ bón phân. Thời kỳ đầu sẽ bón lót để trồng cây mới, thời kỳ thứ 2 sẽ là bón chăm sóc cây vào tháng 7 hằng năm. Ngoài ra cần chú ý phòng trừ rệp, nhện đỏ, ruồi đục quả.
Thu hoạch cây quanh năm nhưng tốt nhất nên thu hoạch vào mùa xuân – hè. Cây có thể dùng tươi hoặc cắt nhỏ rồi phơi hay sấy khô.
Một số công dụng cây lạc tiên
Lá ngọn lạc tiên được thu hái về làm rau luộc ăn hay nấu canh. Canh rau lạc tiên rất mát, có thể trị suy nhược thần kinh, giảm rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ.
Lá cây lạc tiên tươi còn dùng để đun nước rửa hoặc giã nát dùng đắp lên da trị viêm mủ da, lở ngứa, loét chân tay, rất hiệu quả và lành tính, có thể dùng cho trẻ nhỏ.
Dùng lạc tiên phơi khô khoảng 8 – 16g sắc uống có thể an thần, chữa mất ngủ. Dùng riêng hoặc phối hợp với lá vông, lá dâu, tâm sen nấu thành cao lỏng, mỗi ngày dùng 2 – 5g, chia nhiều lần uống, nên uống trước khi đi ngủ.
Ở Vân Nam Trung Quốc, toàn cây dùng trị bỏng lửa, cháy, viêm kết mạc mắt và viêm kết mạc do ngoại thương, viêm hạch lymphô, ung thũng.
Ngày nay, cây lạc tiên còn được kết hợp với các sản phẩm nông nghiệp sạch khác như gấc, chanh leo… để tạo nên một thức uống mát lành. Ngoài ra, quả lạc tiên chín vàng ăn khá ngon.
Nguồn: Tổng hợp]]>