Cách dùng thuốc bổ trong đông y
Trong đông y việc dùng thuốc bổ nhằm bảo vệ và nâng cao sức khỏe đã có từ lâu. Ngày nay xã hội phát triển việc tận dụng các loại cây cỏ đông y để bồi bổ cơ thể càng được trọng dụng. Nhưng hiểu và sử dụng các loại thuốc bổ đông y sao cho đúng thì không phải ai cũng biết.
Trong đông y cho rằng mọi bệnh tật phát sinh đều do chính khí không thắng được tà khí. Chính khí ở đây là sức đề kháng còn tà khí chỉ các nguyên nhân gây ra bệnh. Chính khí suy nhược là cơ hội để tà khí xâm nhập. Để chính khí dồi dào người xưa thường dùng các bài thuốc, cây cỏ để tăng cường sức đề kháng của nhân thể. Các bài thuốc này được gọi là thuốc bổ trong đông y.
Các loại thuốc bổ trong đông y
Đông y chia thuốc bổ ra làm 4 loại chính là: bổ khí, bổ huyết, bổ âm và bổ dương.
- Bổ khí: gồm các vị nhân sâm, đẳng sâm, hoàng kỳ, bạch truật, cam thảo.
- Bổ huyết: gồm thục địa, đương quy, hà thủ ô, a giao, kỷ tử…
- Bổ âm: bao gồm thiên môn, mạnh môn, sa sâm, quy bản, sơn thù, đông trùng hạ thảo…
- Bổ dương: nhung hươu, đỗ trọng, nhục thung dung, ba kích, dâm dương hoắc…
Căn cứ theo tạng phủ có các nhóm như kiện, tỳ, ích vị, bổ can thận, bổ phế, ninh tâm, an thần, kiện não… Căn cứ theo mục đích thì có diên niên ích thọ, điền tinh tráng dương.
Nguyên tắc dùng thuốc bổ đông y
Trong đông y có rất nhiều loại thuốc bổ nhưng không phải bất cứ ai cũng có thể dùng được. Người không bênh nhưng lại thích dùng thuốc bổ hoặc dùng không thích đáng có khi lại gây tác hại. Tục ngữ có câu thuốc nào cũng có 3 phần độc hại vì vậy khi sử dụng thuốc đông y cần tuân thủ các nguyên tắc sau đây.
Hư đâu bổ đó: đây là nguyên tắc cơ bản nhất. Tuy thuốc bổ nào cũng có tác dụng với cơ thể nhưng nếu cơ thể khỏe mạnh thì không cần dùng. Nếu dùng thì âm hư bổ âm, khí hư bổ khí tuyệt đối không dùng sai vì có thể làm mất cân bằng âm dương, khí huyết. Dẫn đến cơ thể bị quá tải mệt mỏi.
Dùng có chừng mực: mọi dược liệu đều có tính thiên lêch nhất định. Lợi dụng tính thiên lêch đó để điều chỉnh thiên lệch của cơ thể. Nếu lạm dụng vô độ sẽ càng làm mất đi sự cân bằng từ đó làm suy yếu cơ thể.
Chúng ta cần căn cứ biện chứng cụ thể của bệnh nhân mà dùng thuốc cho phù hợp chứng sao thì trị vậy. Phải chú ý tì vị vì chủ yếu thuốc bổ đông y phải dùng đường uống. Muốn cho thuốc phát huy tác dụng cao nhất phải chú ý nâng cao công năng của tì vị.
Dùng theo mùa: phải căn cứ vào từng mùa, khí hậu và mối quan hệ giữa khí hậu và tạng phủ của cơ thể. Mùa xuân khí dương của giới tự nhiên tăng phát, sức sống mọi vật tràn trề thì cần bảo vệ khí dương của cơ thể sao cho liên tục vượng. Đúng như cổ nhân nói xuân, hạ dưỡng dương. Vào mùa hạ khí hậu nóng bức, dương khí bốc lên mạnh mẽ nhất.
Cái nóng dễ làm tổn thương khí âm vì vậy cần chú ý tránh làm tổn thương tân dịch. Nên lựa chọn các loại thuốc ngọt bình, ngọt mát để bồi bổ phần âm, phần dịch của nhân thể.
Vận dụng tùy người: mỗi cơ thể của chúng ta có đặc điểm khác nhau về thể chất, tuổi tác, nghề nghiệp, hoàn cảnh sống và địa lý. Thuốc dùng cho trẻ em không thể dùng cùng liều với người lớn. Người già thì cần bồi bổ nhiều và liên tục hơn. Người làm việc trong môi trường lạnh lẽo dễ tổn thương khí cần chú ý các thuốc bổ dương nhiều hơn.
Người làm việc trong khí hậu nóng bức, đổ nhiều mồ hôi cần trọng dụng các vị thuốc có tác dụng bổ âm, ích khí, sinh tân dịch.
Bệnh nào không nên dùng thuốc bổ đông y?
Trong đông y dùng thuốc bệnh hay thuốc bổ đều phải tuân thủ nguyên tắc hư đâu bổ đó. Các bệnh thuộc chứng thực thì không nên dùng thuốc bổ. Muốn biết bệnh thuộc hư chứng hay thực chứng nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc đông y.
Bài viết liên quan:
